Tot enkele jaren geleden stond een man alleen in familierechtelijke betrekking  tot een kind wanneer dit kind binnen zijn eigen huwelijk was geboren. De laatste twintig jaar krijgen echter steeds meer stellen kinderen terwijl zij niet getrouwd zijn. De biologische vader van een kind wordt volgens de wet in een dergelijk geval geen juridisch vader van het kind. De roep om vernieuwing van het systeem werd dan ook steeds groter. In de wet zou moeten worden opgenomen dat mannen ook buiten het huwelijk de juridisch ouder van een kind kunnen worden. Deze roep werd gehoord. Aan het begin van deze eeuw is in de wet het institutie van de erkenning opgenomen. Op die wijze kan een man de juridische vader van een kind worden, zonder dat hij met de vrouw uit wie het kind is geboren, is getrouwd.

De erkenning

De erkenning van een kind is een rechtshandeling. Door de erkenning aanvaardt de erkenner de rechtsgevolgen die aan een dergelijke erkenning verbonden zijn. Door de erkenning wordt de erkenner de juridisch ouder van het erkende kind. Dit betekent dat er tussen het erkende kind en de man een familierechtelijke betrekking ontstaat. Hierdoor wordt het kind erfgenaam van de erkenner, heeft het recht op onderhoud of alimentatie, kan het de geslachtsnaam van de man krijgen, kan het de nationaliteit van de man krijgen en kan het onder gezag van de man komen te staan. De erkenning neemt dus niet alleen rechten met zich mee, maar ook verplichtingen, zo blijkt uit de hierboven gegeven opsomming. Vooral die verplichtingen kunnen later moeilijkheden veroorzaken. Op basis van de wet is het namelijk ook mogelijk dat een man, die niet de biologische vader is, een kind erkent. Een erkenning is echter onherroepelijk, de niet-biologische vader van het kind blijft dus de juridische vader en moet dus voldoen aan zijn verplichtingen.

In de meeste gevallen zullen ongehuwde stellen die samen een kind hebben gekregen een akte van erkenning opmaken. Deze akte moet worden opgemaakt bij een ambtenaar van de burgerlijke stand, aldus art. 1:203 lid 1 sub a Burgerlijk Wetboek (verder: Bw). Sub b van hetzelfde artikel vermeldt dat een notariële akte ook een akte van erkenning kan zijn. De erkenning kan plaatsvinden voor de geboorte, bij aangifte van de geboorte of een tijd na de geboorte. De erkenning heeft geen terugwerkende kracht en werkt dus niet terug tot aan de geboorte van het kind.

Vereisten voor erkenning

In art. 1:204 lid 1 Bw zijn een aantal gronden genoemd waardoor een erkenning nietig kan zijn. Impliciet geeft dit artikel dus een aantal voorwaarden waaraan moet zijn voldaan, wil er een geldige erkenning ontstaan. Zo kan een kind dat nog geen zestien jaar oud is, in principe geen eigen kind erkennen. Een man kan een kind ook niet erkennen wanneer het kind geboren is buiten zijn eigen gezinsleven. In deze situatie heeft de man elders een gezin, maar bij een andere vrouw nog een kind verwekt. De man kan het kind van deze andere vrouw alleen erkennen wanneer komt vast te staan dat de man nauwe persoonlijke betrekkingen heeft met het te erkennen kind. Dit is lastig vast te stellen, aangezien de man met zijn eerste gezin over het algemeen al nauwe persoonlijke betrekkingen heeft. Een kind kan ook niet erkend worden wanneer het kind al twee juridische ouders heeft.

Twee belangrijke nietigheidsgronden zijn die van de toestemming, genoemd in art. 1:204 lid 1 sub c en d Bw. Volgens de wet moet een kind dat twaalf jaar of ouder is schriftelijk toestemming verlenen voor de erkenning. De meeste problemen spelen niet omtrent deze vorm van toestemming, maar meer omtrent de toestemming die van de moeder van het kind vereist is. Geeft de moeder geen toestemming tot erkenning van het kind, dan kan de man, op grond van art. 1:204 lid 3 Bw, vervangende toestemming tot erkenning aanvragen bij de rechtbank. Deze vervangende toestemming kan ook gevraagd worden wanneer het kind van twaalf jaar of ouder geen toestemming verleent of wanneer degene die toestemming moet verlenen dit niet mag of is overleden.          ▲

Vervangende toestemming tot erkenning bij de rechtbank

In de procedure tot vervangende toestemming tot erkenning spelen drie partijen een rol: degene die wil erkennen, de moeder en het kind. Over het algemeen spelen de belangen van het kind de belangrijkste rol binnen deze procedure. Er moet namelijk wel voor ogen worden gehouden dat de erkenning voor het kind vaak de meeste impact heeft. Minderjarige personen worden altijd vertegenwoordigd. In dit geval zal het kind vertegenwoordigd worden door een bijzondere curator. Deze curator komt op voor de belangen van het kind, aangezien het kind zelf nog te jong is om dit te doen. Voor een dergelijke procedure heeft u als partij (vader of moeder) een advocaat nodig.          ▲

Vervangende toestemming kan alleen worden aangevraagd wanneer kan worden aangetoond dat de man die wil erkennen de verwekker van het kind is. Dit betekent dat de man de biologische vader moet zijn, hij moet zelf de daad van verwekking hebben verricht. Of er sprake is van verwekkerschap, kan worden vastgesteld door een DNA-onderzoek. De rechter kan dit DNA-onderzoek ambtshalve (dus uit zichzelf) gelasten. Ook kan de bijzondere curator van een kind dit aanvragen bij de rechter, zelfs wanneer beide ouders het er over eens zijn dat sprake is van verwekkerschap. Daarnaast is voor het uitvoeren van een DNA-onderzoek niet vereist dat vaststaat dat de man en de vrouw in de procedure in de periode van conceptie gemeenschap met elkaar hebben gehad.

Binnen de procedure zal de rechter een belangenafweging maken. Het belang van de verwekker om een kind te erkennen. Het belang van de moeder op een ongestoorde relatie met haar kind. Het belang van het kind. Bij het belang van het kind moet worden gekeken naar hetgeen het kind heeft aan een erkenning en wat er gebeurt met het kind als niet wordt erkend. Stel: de sociale en emotionele ontwikkeling van het kind komt in het geding wanneer er een erkenning plaatsvindt. Dan zal de rechter de wensen van de mogelijke erkenner vaak niet inwilligen. Hierbij wordt natuurlijk vooral bedacht dat een erkenning niet kan worden teruggedraaid.

Om de procedure te frustreren kan de moeder het kind laten erkennen door een andere man dan degene die het kind wilde erkennen (de biologische vader). Is er echter al vervangende toestemming gevraagd aan de rechtbank, dan is de erkenning van de andere man een voorwaardelijke erkenning. Deze erkenning kan nog worden vervangen door de erkenning van de man die vervangende toestemming tot erkenning heeft gevraagd.           ▲