Ouderlijk gezag

Volgens de wet staan alle minderjarigen onder ouderlijk gezag. Het gezag dat wordt uitgeoefend door twee ouders is gezamenlijk ouderlijk gezag. Het gezag door één ouder is eenhoofdig ouderlijk gezag. het gezag door een ouder en een niet-ouder samen heet gezamenlijk gezag.

Gezag moet worden onderscheiden van (gezamenlijke) voogdij. Voogdij is het gezag dat wordt uitgeoefend, door personen die niet de ouder zijn.

De ouder met ouderlijk gezag is verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van de minderjarige en kan als wettelijk vertegenwoordiger officiële handelingen verrichten namens de minderjarige. Volgens de wet is de ouder het algemeen ook aansprakelijk voor het doen en laten van de minderjarige (wettelijke aansprakelijkheid. Deze beheert ook het vermogen van de minderjarige.

Gezamenlijk ouderlijk gezag

De wet gaat uit van de gewone situatie waarin beide ouders met het ouderlijk gezag hebben. Gezamenlijk gezag over de kinderen ontstaat automatische indien ouders zijn gehuwd of een geregistreerd partnerschap hebben. Bij geregistreerd partnerschap geldt hiervoor overigens wel de aanvullende voorwaarde van erkenning door de vader.

Ook na echtscheiding of ontbinding van het geregistreerd partnerschap blijven beide ouders belast met ouderlijk gezag. Uit praktische overwegingen zal de dagelijkse zorg en opvoeding wel bij één van de ouder komen te liggen, indien er geen co-ouderschap wordt vastgesteld.

Wijziging gezamenlijk gezag in eenhoofdig gezag

In uitzonderlijke gevallen kan een ouder op zijn of haar verzoek na een beslissing van de rechtbank alleen belast worden met het gezag. Indien door een strijd tussen de ouders bijvoorbeeld het kind verloren dreigt te raken tussen de ouders, zodat het welzijn van het kind in gevaar komt, kan de rechtbank een dergelijke beslissing nemen, waarbij het belang van het kind voorop staat.

Een verzoek tot vaststelling van een een-ouder gezag kan op elk moment tijdens of na de scheidingsprocedure worden gedaan, dus ook ruim nadat partijen gescheiden zijn.

Ouderlijk gezag door één ouder

In veel situaties, waarin een kind buiten een huwelijk of geregistreerd partnerschap wordt geboren, is geldt automatisch sprake het eenhoofdig ouderlijk gezag door de moeder. Alleen indien de vader met toestemming va de moeder het kind heeft erkend en de ouders een verzoek doen tot het krijgen van gezamenlijk gezag, verkrijgt ook de vader het gezag, samen met de moeder

Verkrijging van het ouderlijk gezag

De ouder die niet het ouderlijk gezag heeft, de rechtbank verzoeken tot verkrijging van het ouderlijk gezag. Deze ouder, in de praktijk dus meestal de vader, kan op grond van de huidige wet alleen verzoeken tot vaststelling van een eenhoofdig gezag, waarbij de andere ouder uit het gezag wordt ontheven. Een eenzijdig verzoek tot vaststelling van een gezamenlijk gezag is niet mogelijk, althans op grond van de wet. Wel kunnen ouders gezamenlijk dat verzoek doen.

In de praktijk komt het veel voor dat een vader, die geen gezag heeft, dat gezag wel wenst, maar de moeder tegenwerkt. Hij zou dan wensen dat hij samen met de moeder gezamenlijk het gezag krijgt, omdat dit duidelijk in het belang van het kind is. Hoewel de wet dat dus niet toestaat bepaalde de Hoge Raad al in 2005 (reknr. R04/088HR JMH) dat deze onmogelijkheid in strijd is met de fundamentele rechten van de mans. Op grond van die uitspraak kan een vader dus wel een eenzijdig verzoek tot het verkrijgen van het gezamenlijke gezag doen en verkrijgen. Voorwaarde is wel dat de vader het kind heeft erkend, omdat er sprake moet zijn van een familieband, die essentieel is voor het uitoefenen van dat mensenrecht.

Of uiteindelijk het verzoek tot gezamenlijk gezag wordt toegewezen hangt af van de omstandigheden. De belangen van het kind spelen daarbij de belangrijkste rol. Een belangrijke factor daarbij is de vraag of er geen gevaar is dat het kind “klem of verloren raakt” tussen de ouders, indien deze bijvoorbeeld door voortdurende onenigheid of conflicten geen gezamenlijk gezag kunnen uitoefenen. Indien ouders door ruzie niet tot besluiten kunnen komen over bijvoorbeeld noodzakelijke scholing of medische behandeling kan dat immers schadelijk voor het kind zijn.

Verzoek tot wijziging ouderlijk gezag

Alle beslissingen aangaande vaststelling, wijziging, of beëindiging van gezag over een kind worden gegeven door de rechtbank, zodat altijd een advocaat nodig is om een dergelijk verzoek of een verweer daartegen te voeren. In de meeste gevallen laat de rechtbank zich adviseren door de Raad voor de Kinderbescherming. Voor meer informatie over een dergelijke procedure en de benodigde rechtsbijstand adviseren wij hier een nadere vraag te stellen.  ▲