Het begrip aansprakelijkheid komen wij bijna dagelijks tegen. ‘De directie is niet aansprakelijk voor het zoekraken van uw kleding’ lezen wij dikwijls boven een garderobe, terwijl ‘de garagehouder elke aansprakelijkheid afwijst als uw auto in de wasstraat schade oploopt’.
Als ondernemer kunt u op diverse manieren met aansprakelijkheid worden geconfronteerd. U kunt iemand aansprakelijk willen stellen. Het kan ook zijn dat iemand u aansprakelijk stelt. Deze brochure beschrijft in grote lijnen op welke gebieden aansprakelijkheid een rol kan spelen en op welke manier u zich dan het beste kunt opstellen.
In veel gevallen is het van belang vroegtijdig een advocaat te raadplegen, als is het alleen maar om de schade te beperken. wordt u aansprakelijk gesteld en bent u verzekerd, denk er dan om uw assurantietussenpersoon of verzekeraar hiervan direct in kennis te stellen. De verzekeringsvoorwaarden schrijven dat in de regel voor. Die verzekeringsvoorwaarden geven in de regel ook aan dat u zich moet onthouden van handelingen die de belangen van de verzekeraar kunnen schaden, zodat het verstandig is met de verzekeraar te overleggen over de wijze waarop op de aansprakelijkheidstelling zal worden gereageerd.
Beschouwt u deze brochure als een handvat. In dit kort bestek is volledigheid natuurlijk niet mogelijk. Behandeld worden aansprakelijkheid bij wanprestatie, voor ondergeschikten en niet-ondergeschikten, bij onveiligheid op het werk, de Wet Productaansprakelijkheid, milieuaansprakelijkheid, de Wet Keten Aansprakelijkheid en bestuurdersaansprakelijkheid.
Wanprestatie en aansprakelijkheid
Een ondernemer sluit met de regelmaat van de klok overeenkomsten. Gereedschappen, bedrijfsmiddelen en voorraden worden aangeschaft, terwijl, bijvoorbeeld in de bouwwereld, regelmatig overeenkomsten van aanneming van werk worden gesloten. In de meeste gevallen ontstaan er geen problemen. Maar het komt toch wel voor dat het door de verkoper geleverde product niet aan de inhoud van de overeenkomst voldoet.
De bietenrooier haalt niet de productie die door een verkoper is gegarandeerd. de geleverde partij hout blijkt van een inferieure kwaliteit te zijn. de verkopende partij heeft niet aan zijn verplichtingen voldaan: hij heeft wanprestatie gepleegd. In zo’n geval moet de koper de verkoper op korte termijn zijn bezwaren kenbaar maken.
In sommige gevallen is het van belang een deskundige in te schakelen om te laten vaststellen wat de oorzaak is van bijvoorbeeld het niet goed functioneren van de bietenrooier. Heeft u als ondernemer het apparaat onoordeelkundig gebruikt of is u onder het mom van een nieuwe, een tweedehands machine geleverd? Hoe groot is de door u geleden schade en kunt u de hoogte van de schade ook bewijzen?
Een veelheid van vragen stapelen zich in een dergelijke situatie op. Uw advocaat zet alle vragen voor u op een rij, treedt in contact met de andere partij en zorgt ervoor dat er geen termijnen verstrijken. Dikwijls wordt de kwestie in der minne geschikt, soms moet er geprocedeerd worden.
Het is dan van belang dat alle gegevens in een vroeg stadium zijn verzameld en de andere partij in een vroeg stadium op zijn wanprestatie is gewezen. Uw advocaat helpt u daarbij. ▲
Aansprakelijkheid voor ondergeschikten
Werknemers van aannemer A verrichten boorwerkzaamheden in verband met de aanleg van een waterleiding. Daarbij worden telefoonkabels van de kabelmaatschappij beschadigd. Een gedeelte van de stad kan uren de telefoon niet gebruiken. De kabelmaatschappij houdt A aansprakelijk voor de schade. Zomaar een uit de praktijk gekozen voorbeeld.
De werkgever is in het algemeen aansprakelijk voor de schade die ontstaat doordat een ondergeschikte een fout heeft gemaakt. Het begrip ondergeschikte moet ruim worden opgevat.
Ook als een werkgever een werknemer uitleent aan een ander bedrijf blijft die werkgever aansprakelijk als die uitgeleende werknemer een fout maakt. In beginsel kan de werkgever de aldus geleden schade niet verhalen op zijn werknemer, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid bij de ondergeschikte. Opzet of bewuste roekeloosheid zal door de werkgever moeten worden bewezen. Ontstaat een dergelijke situatie binnen uw bedrijf dan is het zeker zinvol eerst uw kansen in een eventuele procedure te overwegen. Het sluiten van een verzekering tegen deze wettelijke aansprakelijkheid is natuurlijk van groot belang. ▲
Aansprakelijkheid voor niet-ondergeschikten
Als een bedrijf iemand, die niet bij haar in dienst is, opdracht geeft om voor haar bedrijfsmatig werkzaamheden te verrichten en deze niet-ondergeschikte bij die werkzaamheden een fout begaat waardoor hij tegenover een derde aansprakelijk is, is ook het bedrijf als opdrachtgever jegens die derde aansprakelijk. Dit soort situaties kunnen zich bijvoorbeeld voordoen bij aanneming van werk. ▲
Onveiligheid op het werk en aansprakelijkheid
De wet schrijft voor dat u als werkgever de werkvloer zo moet inrichten dat uw werknemers geen gevaar lopen. Dit geldt ook voor het door u als werkgever aan de werknemers ter beschikking gestelde materiaal en materieel. De in dit verband gestelde veiligheidseisen worden steeds strenger. De eisen zien niet alleen op het voorkomen van ongevallen, maar ook op het voorkomen van beroepsziekten. Van die ontwikkelingen moet u zich op de hoogte houden. Als zich een ongeval op uw bedrijf voordoet en een dergelijk verwijt richt zich tot u dan is het verstandig u te laten adviseren door een advocaat. Het kan immers zijn dat de werknemer zodanig heeft gehandeld dat het ongeval aan zijn “grove schuld” is te wijten. In een dergelijk geval bent u niet aansprakelijk en dus niet verplicht de geleden schade te vergoeden. Bent u daarentegen wel aansprakelijk dan is goed juridisch advies ook van belang, omdat omtrent de hoogte van de geleden schade dikwijls verschil van mening kan ontstaan. Ook tegen dit soort aansprakelijkheid kunt u zich verzekeren. ▲
Wet productenaansprakelijkheid
De regels rond productenaansprakelijkheid bieden degene die wordt benadeeld meer mogelijkheden dan vroeger om de gelden schaden te verhalen op de producent of leverancier van het product. Als een producent een product op de markt brengt dat door een gebrek in dat product schade veroorzaakt, dan is die producent aansprakelijk. Een product is gebrekkig als het niet de veiligheid biedt die men daarvan mag verwachten. Het doet er niet toe of er sprake is van schuld bij die producent. Hij draagt het risico. De regeling is van toepassing als door het gebrekkige product schade is toegebracht aan personen en/of aan zaken. Denkt u maar aan de voorbeelden uit het verleden: uit elkaar spattende limonadeflessen, lekkende babykruikjes enzovoort. Deze materie is zeer complex. Er kan bijvoorbeeld ook sprake zijn van een gebrek in een product als het product niet is vergezeld van de nodige waarschuwingen over het gebruik.
Als producent wordt niet alleen de fabrikant van het eindproduct beschouwd, maar ook de producent van een in het product verwerkte grondstof en de fabrikant van een onderdeel van een product. Dit betekent dat een ondernemer die producten vervaardigt bijvoorbeeld aandacht moet besteden aan de productinformatie- en prestatie en constant de kwaliteit van zijn producten moet controleren. Het is verstandig deze aspecten eens met een deskundige te bespreken. Uw advocaat is bij uitstek in deze materie ingevoerd. Wordt u met aansprakelijkheid op dit gebied geconfronteerd dan kan uw advocaat alle zaken met u doornemen en de nodige stappen ondernemen. Ook hier geldt dat u zich tegen deze soort aansprakelijkheid kunt indekken door het afsluiten van een speciale verzekering. ▲
Milieuaansprakelijkheid
Het gaat hier om een zogenaamd risicoaansprakelijkheid voor gevaarlijke stoffen. Het komt er op neer, dat een bedrijf aansprakelijk is wanneer gebruik gemaakt wordt van een gevaarlijke stof (denk bijvoorbeeld aan stoffen die gemakkelijk kunnen ontbranden of kunnen ontploffen), wanneer dat bijzondere gevaar zich voordoet en daarbij schade ontstaat. Daarbij moet ook worden gedacht aan schade die een gevolg is van verontreiniging met de desbetreffende stof van lucht, water of bodem. ▲
Wet Keten Aansprakelijkheid
Deze wet geldt voor die ondernemers die als hoofdaannemer werkzaam zijn. Om betere waarborgen te scheppen voor de inning van premies en belasting bij onderaanneming heeft de werkgever een wet in het leven geroepen, die in de wandeling de Wet Keten Aansprakelijkheid wordt genoemd. De aannemer is hoofdelijk aansprakelijk voor de premies en de belastingen die de onderaannemer en zijn onderaannemers verschuldigd zijn tijdens het verrichten van werkzaamheden die door de aannemer zijn opgedragen. Natuurlijk is ernaar gestreefd om het risico voor de aannemer zoveel mogelijk te beperken.
De aannemer sluit met de onderaannemer een overeenkomst, om voor betaling van de premies en belasting die deel uitmaken van de aanneemsom gebruik te maken van een geblokkeerde rekening. Met andere woorden de aannemer, die deze overeenkomst met de onderaannemer heeft gesloten, stort het premie- en belastingdeel op deze zogenaamde G-rekening. Vanaf deze rekening kunnen dan te zijner tijd betalingen aan de fiscus en Bedrijfsvereniging plaatsvinden. Ook deze rekening biedt geen absolute bescherming, maar wel de meest verstrekkende. Uw advocaat kan u hierover nader adviseren. Dit geldt ook indien u onverhoopt niet een G-rekeningsovereenkomst met de onderaannemer heeft gesloten en als blijkt dat de onderaannemer zijn verplichtingen jegens de fiscus en de Bedrijfsvereniging niet nakomt. Ook dan is het zaak dat met spoed maatregelen worden genomen. ▲
Bestuurdersaansprakelijkheid
Een rechtspersoon (de BV., de NV., maar ook de Stichting) heeft zelf rechten en verplichtingen. De bestuurder die namens de vennootschap een overeenkomst sluit bindt deze rechtspersoon en niet zichzelf. In de praktijk wordt er nogal eens misbruik gemaakt van rechtspersonen. Een vennootschap laat men ‘ploffen’, terwijl door middel van een andere vennootschap de activiteiten worden voortgezet. De wetgever heeft deze gang van zaken aangepakt door de zogenaamde anti-misbruikwetten tot stand te brengen. Een bestuurder van een rechtspersoon kan onder omstandigheden aansprakelijk worden gesteld voor het niet voldoen van de loon- en omzetbelasting en de premies sociale verzekeringen.
Verkeert u als ondernemer op een bepaald moment in betalingsonmacht dan is het van groot belang dat u dit onverwijld meldt aan de fiscus en de Bedrijfsvereniging. Dit ontslaat u wellicht uiteindelijk niet van uw aansprakelijkheid, doch uw positie is bewijsrechtelijk een stukje comfortabeler. Daarnaast kan de curator in het faillissement van een onderneming de bestuurder persoonlijk aansprakelijk stellen indien er in de drie jaren voorafgaand aan het faillissement sprake is geweest van onbehoorlijk bestuur en dat onbehoorlijk bestuur een belangrijke oorzaak is van het faillissement. Ondernemers realiseren zich dikwijls niet dat het niet juist bijhouden en bewaren van hun boekhouding al kan leiden tot de vaststelling dat er kennelijk sprake is van een onbehoorlijke taakvervulling. Als u aarzelt over de vraag of binnen uw onderneming aan al deze voorschriften wordt voldaan is een bespreking met uw advocaat aan te raden. Dit voorkomt wellicht problemen voor de toekomst. ▲
Precontractuele goede trouw
In sommige gevallen is het niet meer redelijk om de onderhandelingen, die zich in een ver stadium bevinden, vrijblijvend af te kunnen breken. Deze situatie doet zich bijvoorbeeld vaak voor in de bouwwereld. Een aannemer moet vaak aanzienlijke kosten maken om onderzoek te verrichten voordat hij een offerte kan uitbrengen. Als zijn wederpartij vervolgens de onderhandelingen afbreekt en naar een concurrent stapt met de offerte, blijft de aannemer met vermogensschade zitten. Dit kan in strijd zijn met de precontractuele goede trouw; de wederpartij heeft namelijk het vertrouwen gewekt dat hij in zee wilde gaan met de aannemer. Onder bepaalde omstandigheden zal de wederpartij de aannemer dan schadeloos moeten stellen. Meer informatie daarover vindt u hier. ▲