Het betere alternatief. De (im)materiële meerwaarde van mediation is groot. Een investering die qua geld, tijd en energie dik de moeite waard is. Conflicten zijn er altijd geweest en zullen er altijd zijn. Het gaat erom wat je er mee doet. Als het niet lukt om het conflict zelf op te lossen, zijn er twee alternatieven: * Niets doen. Het conflict laten voortwoekeren. * Naar de rechter stappen: een derde inhuren om het conflict te beslechten, waarbij de ene of andere partij (gedeeltelijk) gelijk krijgt. Exit conflict, maar meestal ook exit relatie tussen partijen. Er is een beter alternatief. Bij mediation (conflictbemiddeling) roepen (roept een van de) partijen bij het conflict de hulp van een zgn. mediator in. De mediator (conflictbemiddelaar) is getraind in het partijen zelf laten oplossen van het conflict. Een conflict dient zich in een bepaalde vorm aan, bijvoorbeeld verstoorde arbeidsrelatie. Bij de rechter of bij onderhandelingen gaat het meestal uitsluitend over de vraag: hoe uit elkaar en voor hoeveel geld. Aan de vraag of “uit elkaar” de beste oplossing van het conflict is, komt men meestal niet toe. Het hoor en wederhoor beperkt zich tot de verwijten die partijen elkaar maken, het verweer daarop en discussie over de vraag of, en zo ja, hoeveel geld betaald moet worden. Bij de tot nu toe meest gebruikte vorm van conflictoplossing (het inschakelen van de rechter) zijn dit ook de enige aspecten die relevant zijn. Door mediation echter kunnen partijen van elkaar horen wat de belangen van de partijen zijn die tot het conflict hebben geleid, dat wat je in eerste instantie niet ziet of hoort. Die onderliggende belangen komen wel boven tafel bij mediation, omdat partijen dan in een heel andere sfeer met elkaar spreken. De belangrijkste kenmerken van mediation zijn:
1. Een sfeer van relatieve ongedwongenheid (je kunt niet geconfronteerd worden met een jou onwelgevallige oplossing van het conflict. Een mediator heeft geen beslissingsbevoegdheid, hij helpt partijen met elkaar te overleggen/ onderhandelen om tot een voor beide partijen aanvaardbare oplossing van het conflict te komen. Slagen zij daarin niet, dan beëindig(t)en (een van de) partijen de mediation).
2. Vrijwilligheid (je hebt zelf voor deze wijze van conflictoplossing gekozen en bent niet “voor de rechter gesleurd”).
3. Vertrouwelijkheid (wat je zegt kan in een eventueel latere procedure niet tegen je worden gebruikt. Geen aanwezigheid van derden, b.v. pers). Dat is pas echt “hoor”. En de andere partij doet dat op dezelfde wijze, hoort nu wat de andere partij werkelijk bedoelt of hoe hij het conflict ziet en kan daar zijn visie op geven.
Echt “wederhoor”.
Hebben partijen ontdekt wat het echte conflict is, dan kunnen partijen de echte oplossing vaak zelf vinden. Voorwaarde voor dat proces is een minimaal begin van vertrouwen in elkaar. Dat vertrouwen tot stand brengen, is de eerste en misschien wel belangrijkste taak van de mediator. Hoe vaak hoor je niet: “Mediation is prachtig, maar in dit geval werkt dat niet. De ander is voor geen cent te vertrouwen.” Dan maar naar de rechter toe die de knoop doorhakt en daarmee vrijwel ook steeds de relatie tussen partijen.(Het is niet voor niets dat je als advocaat aan de cliënt in het eerste gesprek vraagt: doet u nog zaken met die ander, wilt u zaken blijven doen?). Kortom, het moeilijkste van mediation is partijen aan tafel te krijgen.
Mediation heeft de volgende voordelen:
1. De kansen op het echt oplossen van het conflict zijn optimaal.
2. Mediation is niet alleen een proces om dat ene specifieke conflict op te lossen. Het is ook een leerproces: je krijgt meer inzicht in de dynamiek van conflicten en dus ook in de dynamiek van de oplossing daarvan. Je conflictoplossend vermogen wordt groter. In voorkomende gevallen zul je kunnen anticiperen waardoor een conflict niet uit de hand loopt. Lukt dat niet, dan weet je hoe effectief de aanwezigheid van een onpartijdige deskundige derde kan zijn, wiens taak primair is: luisteren wat het conflict is. Vervolgens, als partijen dat niet zien, kan hij door partijen goed te laten communiceren inzicht geven in wat de oplossing zou kunnen zijn. Daartoe heeft de mediator een groot voordeel boven de rechter: hij kan partijen ieder apart horen, waarbij hij alleen dat aan de andere partij meedeelt wat hij wil “vrijgeven”. Misschien wilde de een dat altijd al zeggen, maar kon of wilde hij dat niet in aanwezigheid van de ander.
3. Besparing van tijd en geld. Mediation kost in de regel veel minder dan jarenlange procedures.
4. De belangrijkste besparing: energie. Het is een alom bekend feit dat conflicten de grootste energievreters zijn.
5. Een succesvolle mediation eindigt met een overeenkomst waarin is vastgelegd waartoe beide partijen zich verplicht hebben om het conflict te beëindigen. Het is een bekend ervaringsfeit, dat partijen zich beter houden aan zelfgemaakte overeenkomsten dan aan vonnissen.
6. Bij een vonnis heb je altijd nog het verhaalsrisico. De vraag of de partij die is veroordeeld tot betaling van een bedrag, dat ook kan betalen. Dat risico is bij mediation minimaal.
7. De werksfeer in een organisatie die goed omgaat met conflicten is meer ontspannen en daardoor productiever. Door wantrouwen los je niets op. Conflicten ook niet. Vertrouwen is de “key”. Dat potentieel hebben de partijen. De mediator kan dat helpen aan te spreken.
april 1997