Een zieke werknemer heeft ook recht op vakantie, zo meent de Grand Chamber van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen. Deze Europese rechter besliste vorig jaar dat alle werknemers recht hebben op vier weken vakantie per jaar met doorbetaling van loon, ongeacht hun gezondheidstoestand. Dit recht volgt uit een EG-richtlijn uit 2003. Deze uitspraak heeft in potentie grote gevolgen voor Nederland, aangezien het Nederlands Burgerlijk Wetboek in strijd blijkt te zijn met die richtlijn.
In ons Burgerlijk Wetboek is bepaald dat de volledig arbeidsongeschikte werknemer alleen vakantiedagen opbouwt over de laatste zes maanden waarin hij niet heeft kunnen werken. Stel dat een werknemer recht heeft op 20 vakantiedagen per jaar (het minimum) en twee jaar lang arbeidsongeschikt is, dan heeft hij op grond van de Nederlandse wet recht op 10 vakantiedagen over die periode. Als de werknemer na zijn ziekte nog in dienst is, kan hij die dagen dan alsnog opnemen. Als de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd, moeten die vakantiedagen worden uitbetaald.
Achterliggende gedachte van de Nederlandse wetgeving is dat een zieke werknemer geen vakantie nodig heeft en dat moet worden voorkomen dat een werknemer een ‘stuwmeer’ aan vrije dagen opbouwt. De Nederlandse regering heeft de EG-richtlijn destijds min of meer bewust aan haar laars gelapt, omdat zij vond dat alleen een actieve werknemer volledig recht heeft op vakantiedagen.
Het Hof van Justitie is echter van oordeel dat een werknemer ook tijdens ziekte jaarlijks minimaal vier weken vakantie per jaar moet worden toegekend. Dit is een bijzonder belangrijk beginsel van communautair sociaal recht, aldus het Hof, gezien het doel van de jaarlijkse vakantie: “de werknemer in staat te stellen uit te rusten en over een periode van ontspanning en vrije tijd te beschikken”.
Dit houdt in dat de tijdens ziekte opgebouwde vakantiedagen niet mogen vervallen, want – zo redeneert het Hof – vakantieverlof heeft een ander doel dan ziekteverlof. Het Hof zegt dat nationale regelgeving of gebruiken enerzijds mogen bepalen dat de werknemer die vakantiedagen mag opsparen totdat hij weer beter is. Anderzijds mogen wet of gebruik ook bepalen dat de werknemer die vakantiedagen tijdens zijn ziekteperiode mag opnemen. Financiële vergoeding moet volgen als de arbeidsovereenkomst eindigt, waardoor de werknemer zijn vakantiedagen niet meer kan opnemen.
Inmiddels heeft het Amsterdamse gerechtshof zich uitgelaten over de betekenis van de EG-richtlijn en de uitspraak van het Hof van Justitie voor de Nederlandse arbeidsrecht-praktijk. Het gerechtshof heeft geoordeeld dat de Nederlandse wetgeving die vakantiedagen laat vervallen, inderdaad in strijd is met Europees recht, maar dat burgers (in dit geval werknemers) daar bij de Nederlandse rechter geen beroep op kunnen doen. Een hele geruststelling voor de werkgever.
Dit betekent dat de wetgever nu aan zet is: die zal het Burgerlijk Wetboek moeten aanpassen zodat het in overeenstemming komt met EG-recht. Tot die tijd kan een werknemer in rechte geen aanspraak maken op meer vakantiedagen dan de wet nu toekent (namelijk: alleen de vakantiedagen die tijdens de laatste zes maanden van de arbeidsongeschiktheid werden opgebouwd). De kans is groot dat een werknemer na aanpassing van de Nederlandse wet alsnog naar de rechter kan gaan om die dagen uitbetaald te krijgen. Een werknemer die twee jaar ziek thuis is geweest, heeft dan minimaal recht op niet 10, maar op 40 vakantiedagen.
Ondertussen is de vraag wat de werkgever kan doen om te voorkomen dat een werknemer tijdens zijn arbeidsongeschiktheid een verlofstuwmeer opbouwt, waar de werknemer na de te verwachten wetswijziging aanspraak op kan maken. Het opnemen van vakantiedagen tijdens ziekte is in Nederland niet gebruikelijk, maar de wet bepaalt hierover niets. Het is dus aan de werkgever en werknemer om te bepalen of de vakantiedagen worden opgenomen of worden opgespaard. Mogelijk zal de wetgever zich hier ook over uitspreken. Hoe dan ook: het zal nog even wennen zijn als de Nederlandse wet in de toekomst verandert.
maart 2010