beneficiaire aanvaarding

De erfenis: Aanvaarding of verwerping?

Het aanvaarden of verwerpen van een erfenis is een belangrijke keuze voor erfgenamen die zowel juridische als financiële gevolgen heeft. Erfgenamen kunnen kiezen tussen zuivere aanvaarding, beneficiaire aanvaarding of verwerping, elk met specifieke rechten en verantwoordelijkheden. In dit artikel bespreken we de voorwaarden en risico’s van elke optie, en geven we praktische adviezen over het maken van de juiste keuze.

1. Drie opties voor erfgenamen: zuivere aanvaarding, beneficiaire aanvaarding en verwerping

Wanneer iemand overlijdt, hebben de erfgenamen drie opties om te bepalen hoe ze omgaan met de nalatenschap:

Zuivere aanvaarding: De erfgenaam accepteert de volledige nalatenschap, inclusief bezittingen én schulden.
Beneficiaire aanvaarding: De erfgenaam aanvaardt de erfenis onder voorbehoud dat er geen sprake is van een negatief saldo; dit beschermt de erfgenaam tegen schulden die de waarde van de nalatenschap overstijgen.
Verwerping: De erfgenaam wijst de nalatenschap volledig af, en is niet verantwoordelijk voor de bezittingen of schulden van de overledene

2. Zuivere aanvaarding: rechten en risico’s

Bij zuivere aanvaarding accepteert de erfgenaam de nalatenschap volledig, inclusief alle eventuele schulden. Dit betekent dat de erfgenaam niet alleen recht heeft op de bezittingen, maar ook aansprakelijk is voor alle schulden. In gevallen waar de schulden hoger zijn dan de bezittingen, kan zuivere aanvaarding financieel risicovol zijn. Erfgenamen moeten daarom zorgvuldig onderzoeken of de nalatenschap positief is voordat ze deze optie kiezen.

Gevolgen van zuivere aanvaarding

Als de erfgenaam zuiver aanvaardt, kunnen schuldeisers van de overledene zich direct wenden tot de erfgenaam om openstaande schulden te innen. Dit kan ertoe leiden dat de erfgenaam met zijn eigen vermogen de schulden moet aflossen als de nalatenschap zelf ontoereikend blijkt te zijn

3. Beneficiaire aanvaarding: bescherming tegen schulden

Beneficiaire aanvaarding is een populaire keuze voor erfgenamen die onzeker zijn over de financiële positie van de nalatenschap. Bij beneficiaire aanvaarding aanvaardt de erfgenaam de erfenis onder voorbehoud van voldoening van schulden. Dit betekent dat de erfgenaam beschermd is tegen negatieve financiële consequenties als de nalatenschap meer schulden dan bezittingen blijkt te hebben

Procedure voor beneficiaire aanvaarding

Beneficiaire aanvaarding moet formeel worden aangevraagd bij de rechtbank. Na beneficiaire aanvaarding wordt de nalatenschap vereffend volgens de regels voor een wettelijke vereffening. Dit houdt in dat eerst alle schulden worden betaald voordat het resterende deel wordt verdeeld onder de erfgenamen. Beneficiaire aanvaarding zorgt er zo voor dat de erfgenaam beschermd blijft tegen persoonlijke aansprakelijkheid voor eventuele schulden

Voordelen en nadelen

De belangrijkste voordelen van beneficiaire aanvaarding zijn de bescherming tegen schulden en het recht op de resterende bezittingen na aflossing van de schulden. Het nadeel is echter dat beneficiaire aanvaarding tijd en kosten met zich meebrengt vanwege de vereffeningsprocedure

4. Verwerping van de erfenis: afstand doen van rechten en plichten

Bij verwerping van de erfenis wijst de erfgenaam de nalatenschap volledig af en heeft hij of zij geen recht op bezittingen, maar is ook niet verantwoordelijk voor eventuele schulden. Deze optie is vooral aantrekkelijk voor erfgenamen die weten dat de nalatenschap voornamelijk uit schulden bestaat

Procedure voor verwerping

Net als bij beneficiaire aanvaarding moet verwerping formeel worden ingediend bij de rechtbank. Erfgenamen die de nalatenschap verwerpen, worden behandeld alsof ze nooit erfgenaam waren. De nalatenschap gaat vervolgens naar de andere erfgenamen of, als er geen erfgenamen overblijven, uiteindelijk naar de Staat der Nederlanden

Risico’s en gevolgen

Het grootste risico van verwerping is dat het erfgenamen uitsluit van alle rechten op bezittingen in de nalatenschap. Dit betekent dat erfgenamen niet kunnen terugkomen op hun beslissing als er later waardevolle bezittingen blijken te zijn

5. Belangrijke overwegingen bij het kiezen van een optie

Voordat erfgenamen een beslissing nemen over het aanvaarden of verwerpen van een erfenis, is het belangrijk om een aantal overwegingen in acht te nemen:

Financiële positie van de nalatenschap: Is het duidelijk hoeveel schulden en bezittingen de nalatenschap bevat? Als er veel onzekerheid is, kan beneficiaire aanvaarding de veiligste keuze zijn.
Relaties met mede-erfgenamen: In gevallen waarin erfgenamen samen beslissingen moeten nemen, kan het verstandig zijn om gezamenlijk de nalatenschap beneficiair te aanvaarden om te voorkomen dat één erfgenaam het risico van zuivere aanvaarding neemt en daarmee de anderen aansprakelijk maakt.
Toekomstige verplichtingen: Als erfgenamen op termijn toch hun deel van de nalatenschap willen ontvangen, kan beneficiaire aanvaarding aantrekkelijk zijn, omdat het de weg opent naar een vereffening waarbij schulden worden betaald voordat er verdeling plaatsvindt

6. Wat te doen bij ontdekking van nieuwe schulden na zuivere aanvaarding?

Er zijn situaties waarin erfgenamen die zuiver hebben aanvaard, later geconfronteerd worden met onverwachte schulden. In zulke gevallen kan de erfgenaam een beroep doen op de zogenaamde beschermingsregeling, die sinds 2016 in Nederland geldt. Deze regeling stelt erfgenamen in staat om terug te komen op de zuivere aanvaarding wanneer zij geconfronteerd worden met onverwachte, aanzienlijke schulden van de overledene

Om in aanmerking te komen voor deze regeling, moet de erfgenaam bewijzen dat de schulden onverwacht zijn ontdekt en dat het onredelijk zou zijn om de erfgenaam aansprakelijk te houden voor deze schulden. Dit kan in sommige gevallen helpen om financiële problemen te voorkomen

7. Praktische stappen voor het afwikkelen van de nalatenschap

Voor erfgenamen die hebben gekozen voor beneficiaire aanvaarding, zijn er een aantal belangrijke stappen om de nalatenschap zorgvuldig af te wikkelen:

Inventariseren van de nalatenschap: Verzamel informatie over alle bezittingen en schulden van de overledene. Dit omvat bankrekeningen, onroerend goed, leningen, verzekeringen en andere activa.
Bekendmaking van de nalatenschap: Meld de beneficiaire aanvaarding bij de rechtbank en zorg ervoor dat schuldeisers worden geïnformeerd. De vereffenaar moet ervoor zorgen dat alle schulden worden voldaan voordat de nalatenschap wordt verdeeld.
Betaling van de schulden: De vereffenaar betaalt de schulden in een vaste volgorde, waarbij eerst preferente schuldeisers worden voldaan, zoals belastingdiensten en hypotheekverstrekkers.
Verdeling van de resterende bezittingen: Nadat alle schulden zijn voldaan, wordt het resterende deel van de nalatenschap verdeeld onder de erfgenamen

Conclusie

Het kiezen tussen zuivere aanvaarding, beneficiaire aanvaarding en verwerping van een erfenis is een belangrijke beslissing met aanzienlijke juridische en financiële gevolgen. Beneficiaire aanvaarding biedt erfgenamen bescherming tegen schulden, terwijl zuivere aanvaarding meer flexibiliteit biedt maar ook risico’s met zich meebrengt. Erfgenamen moeten zich goed laten informeren voordat ze een beslissing nemen om toekomstige problemen en conflicten te vermijden.

Wilt u meer weten over dit onderwerp? Stel dan vrijblijvend een vraag via advocaten.nl of bel met 0900-advocaten.

Verdeling van de erfenis zonder testament

Als iemand overlijdt zonder testament, bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn en hoe de erfenis wordt verdeeld. De wettelijke verdeling zorgt ervoor dat de langstlevende echtgenoot de goederen erft, terwijl de kinderen een vordering op hem of haar krijgen. Erfgenamen kunnen kiezen om de erfenis te aanvaarden, beneficiair aan te nemen of te verwerpen, afhankelijk van de schuldenlast. Bij conflicten over de verdeling kan een mediator of de rechter worden ingeschakeld om een oplossing te vinden.

Wanneer een dierbare overlijdt zonder een testament achter te laten, bepaalt de wet hoe de erfenis wordt verdeeld. Dit kan een complexe en emotioneel beladen situatie zijn voor de achterblijvende familieleden. De wettelijke regels rondom erfrecht zijn bedoeld om duidelijkheid te scheppen, maar leiden niet zelden tot conflicten, vooral wanneer erfgenamen het niet eens kunnen worden over de verdeling van de nalatenschap.

In dit artikel bespreken we in detail hoe de wettelijke verdeling werkt, welke rechten en plichten erfgenamen hebben, en welke stappen ondernomen kunnen worden als er geen testament is opgesteld. Dit artikel is bedoeld om iedereen die met deze situatie te maken krijgt, inzicht te geven in de juridische kant van de verdeling van een erfenis zonder testament.

1. Wat gebeurt er als er geen testament is?

Wanneer iemand overlijdt zonder een testament, spreken we van ‘versterferfrecht’. Dit betekent dat de wet voorschrijft wie de erfgenamen zijn en hoe de erfenis verdeeld wordt. Volgens de Nederlandse wet komen erfgenamen in een vaste volgorde in aanmerking voor de erfenis. Deze volgorde is ingedeeld in vier groepen:

De echtgenoot/geregistreerd partner en kinderen: De echtgenoot of partner en kinderen erven als eerste. Als er geen kinderen zijn, erven de echtgenoot en verdere familieleden in de volgende groepen.
Ouders, broers en zussen: Wanneer er geen echtgenoot of kinderen zijn, erven de ouders samen met broers en zussen.
Grootouders: Indien er geen ouders, broers, of zussen zijn, erven de grootouders.
Overgrootouders: Als ook grootouders ontbreken, komt de erfenis toe aan overgrootouders.

Zijn er in geen van deze groepen erfgenamen aanwezig, dan vervalt de erfenis aan de Staat der Nederlanden(

2. Wettelijke verdeling

De wettelijke verdeling treedt in werking wanneer de overledene een echtgenoot en kinderen achterlaat. In dat geval erft de echtgenoot alle goederen en schulden van de nalatenschap. De kinderen krijgen een vordering op de echtgenoot ter waarde van hun erfdeel. Dit betekent dat de kinderen geen directe toegang hebben tot de goederen of het geld van de nalatenschap totdat de langstlevende echtgenoot overlijdt(

De reden achter deze regeling is voornamelijk om de langstlevende echtgenoot te beschermen. Deze heeft na het overlijden van de partner vaak de behoefte om de financiële situatie stabiel te houden zonder direct te hoeven overgaan tot een verdeling van het vermogen. Tegelijkertijd hebben de kinderen de zekerheid dat zij hun erfdeel zullen ontvangen zodra de langstlevende echtgenoot is overleden.

Conflictpotentieel

Hoewel de wettelijke verdeling duidelijk is, leidt dit in de praktijk vaak tot conflicten tussen de langstlevende echtgenoot en de kinderen. De kinderen kunnen het gevoel krijgen dat ze buitenspel worden gezet, omdat zij geen directe toegang hebben tot hun erfdeel. Daarnaast kunnen zij zich zorgen maken over de manier waarop de langstlevende ouder met het vermogen omgaat. Als de langstlevende ouder bijvoorbeeld besluit om hertrouwen, kan dit zorgen voor complicaties met betrekking tot de nalatenschap(

3. Aanvaarding en verwerping van de erfenis

Erfgenamen hebben de keuze om de erfenis te aanvaarden, beneficiair te aanvaarden, of te verwerpen. Het is belangrijk om te begrijpen wat deze opties inhouden, vooral als de overledene schulden heeft achtergelaten.

Zuivere aanvaarding

Bij zuivere aanvaarding accepteert de erfgenaam zowel de bezittingen als de schulden van de erfenis. Dit betekent dat als de erfenis meer schulden dan bezittingen bevat, de erfgenaam mogelijk met zijn eigen vermogen moet bijspringen om deze schulden te betalen(

Bij beneficiaire aanvaarding accepteert de erfgenaam de erfenis onder voorwaarde dat de bezittingen groter zijn dan de schulden. Hiermee voorkomt de erfgenaam dat hij persoonlijk aansprakelijk wordt voor eventuele schulden van de overledene(

Verwerping

Bij verwerping wijst de erfgenaam de erfenis volledig af. Dit betekent dat hij of zij geen aanspraak maakt op bezittingen, maar ook niet verantwoordelijk is voor eventuele schulden(

4. De rol van de notaris en de verklaring van erfrecht

Als er geen testament is, speelt de notaris een belangrijke rol bij de afwikkeling van de nalatenschap. Een van de belangrijkste taken van de notaris is het opstellen van de verklaring van erfrecht. Dit document verklaart wie de wettelijke erfgenamen zijn en wie gerechtigd is om namens de erfgenamen op te treden.

De verklaring van erfrecht is essentieel om toegang te krijgen tot de bankrekeningen van de overledene en om officiële instanties op de hoogte te stellen van het overlijden. De notaris kan ook helpen bij de verdeling van de nalatenschap en het oplossen van eventuele conflicten tussen de erfgenamen.

5. Boedelvolmacht en vereffening

Wanneer er meerdere erfgenamen zijn, moeten zij gezamenlijk beslissingen nemen over de verdeling van de nalatenschap. Dit kan leiden tot vertraging en complicaties, vooral als de erfgenamen het niet met elkaar eens zijn. Om dit proces te vergemakkelijken, kunnen de erfgenamen een boedelvolmacht afgeven aan één persoon, die namens hen optreedt

Daarnaast kan de rechtbank een vereffenaar aanstellen wanneer de nalatenschap schulden bevat of als er onenigheid is tussen de erfgenamen. De vereffenaar zorgt ervoor dat de nalatenschap op correcte wijze wordt afgewikkeld, schulden worden betaald, en het resterende vermogen wordt verdeeld onder de erfgenamen

6. Conflicten en juridische stappen

Hoewel de wettelijke regels rondom erfopvolging duidelijk zijn, leiden erfenissen zonder testament vaak tot conflicten tussen erfgenamen. Dit gebeurt vooral wanneer er veel emotionele waarde aan bepaalde bezittingen wordt gehecht, of wanneer er onenigheid bestaat over de verdeling van de goederen.

Als de erfgenamen er samen niet uitkomen, kunnen zij een mediator inschakelen om te bemiddelen. Een mediator kan helpen om een compromis te vinden en de communicatie tussen de erfgenamen te verbeteren.

Indien mediation niet tot een oplossing leidt, kunnen de erfgenamen naar de rechter stappen. De rechter kan dan een verdeling van de erfenis opleggen en beslissingen nemen over de manier waarop de nalatenschap wordt afgehandeld.

7. Erfbelasting

Zowel bij erfenissen met als zonder testament zijn de erfgenamen verplicht om erfbelasting te betalen over hun erfdeel. De hoogte van deze belasting hangt af van de waarde van de erfenis en de relatie tussen de overledene en de erfgenamen. Partners en kinderen betalen een lager belastingtarief dan andere erfgenamen, zoals broers, zussen, of neven en nichten.

Het is belangrijk om tijdig aangifte te doen bij de Belastingdienst en te zorgen dat de erfbelasting binnen acht maanden na het overlijden is voldaan.

Conclusie

Wanneer iemand overlijdt zonder testament, bepaalt de wet hoe de erfenis wordt verdeeld. Hoewel de wettelijke verdeling duidelijk is, kan dit leiden tot conflicten tussen erfgenamen. Het is daarom belangrijk om op de hoogte te zijn van de rechten en plichten van erfgenamen, en de rol van de notaris en vereffenaar in het afwikkelen van de nalatenschap. Door tijdig juridisch advies in te winnen en eventuele conflicten via mediation op te lossen, kan de verdeling van de erfenis op een rechtvaardige en efficiënte manier plaatsvinden.

Heb je te maken met een nalatenschap zonder testament en heb je vragen over de verdeling? Neem dan contact op met een gespecialiseerde erfrechtadvocaat om ervoor te zorgen dat jouw rechten als erfgenaam worden gewaarborgd.

Voor meer gedetailleerde informatie en professionele hulp door advocaten kunt u een vraag stellen via www.advocaten.nl of bellen met 0900-advocaten.

De Onbekende Erfgenaam

De onzekerheid over afstamming kan een groot obstakel vormen in het erfrecht, zoals geïllustreerd in het arrest Haas/Postma. Het Nederlands recht biedt echter duidelijke procedures om dergelijke complicaties aan te pakken, waarbij DNA-onderzoek vaak een belangrijke rol speelt. De bescherming van de erfgenamen wordt gewaarborgd door de regels voor beneficiaire aanvaarding en de vereffening van nalatenschappen

Het Nederlands erfrecht biedt een duidelijk systeem voor de toewijzing van nalatenschappen, dat voornamelijk gebaseerd is op twee mechanismen: het wettelijk versterferfrecht en testamentaire beschikkingen. De regels omtrent erfopvolging zijn vastgelegd in Boek 4 van het Burgerlijk Wetboek (BW). Deze regels bepalen wie als erfgenaam kan worden aangemerkt en welke verplichtingen deze erfgenamen hebben bij de verdeling van de nalatenschap.

Indien er geen testament is opgesteld, treedt het wettelijk versterferfrecht in werking. De wet bepaalt dan wie de erfgenamen zijn, beginnend bij de echtgenoot en kinderen van de overledene, en zo verder in de erfopvolging naar meer afgeleide familieleden, zoals broers, zussen en ouders . Het kan echter voorkomen dat er twijfel ontstaat over de identiteit van de erfgenamen, bijvoorbeeld door onbekendheid over de afstamming van een (mogelijk) kind van de overledene. Dit kan leiden tot complicaties, vooral wanneer er geen testament is waarin de erfgenamen expliciet worden aangewezen.

Het Arrest Haas/Postma en de Onzekerheid over Afstamming

In het arrest van de Hoge Raad in de zaak Haas/Postma werd duidelijk dat de rechtspraak een bijzondere rol speelt wanneer er onzekerheid bestaat over de afstamming van een erfgenaam. In deze zaak werd door de erfgenamen van de overleden Postma een DNA-test gevraagd om vast te stellen of de eiseres (Haas) werkelijk het kind was van de overledene, zoals zij beweerde. Dit arrest heeft duidelijk gemaakt dat, indien er onzekerheid bestaat over de identiteit van een erfgenaam, de rechter kan besluiten dat DNA-onderzoek noodzakelijk is om een objectieve waarheid vast te stellen.

De Hoge Raad oordeelde dat de afstamming van een erfgenaam moet worden vastgesteld met alle beschikbare middelen, waaronder een DNA-test. Dit was belangrijk omdat afstamming directe gevolgen heeft voor het erfrecht: kinderen van de erflater hebben een wettelijk recht op een deel van de nalatenschap, tenzij er specifieke redenen zijn waarom zij daarvan uitgesloten zouden zijn.

Erfrechtelijke Gevolgen van Onbekende DNA-relaties

Indien na het overlijden van een erflater blijkt dat er onzekerheid bestaat over de afstamming van een erfgenaam, zoals in het geval van Haas/Postma, ontstaan er juridische complicaties. Allereerst is er de vraag of de erfgenaam wel of niet gerechtigd is tot de nalatenschap. Dit is cruciaal omdat het versterferfrecht alleen van toepassing is op kinderen die door de wet als erfgenaam worden erkend .

Daarnaast speelt ook de rol van testamenten een belangrijke rol. Indien de erflater een testament heeft opgesteld, kan hierin expliciet worden aangegeven wie de erfgenamen zijn. Indien echter de afstamming van een mogelijk kind in twijfel wordt getrokken, kan de erfgenaam alsnog aanspraak maken op de erfenis door middel van een gerechtelijke procedure, zoals bleek in het arrest Haas/Postma .

Vereffening van Nalatenschappen en Onzekerheid over Erfgenamen

Een belangrijk aspect van het erfrecht is de vereffening van nalatenschappen, vooral wanneer een nalatenschap beneficiair is aanvaard . Vereffening houdt in dat de schulden van de nalatenschap worden voldaan voordat de erfgenamen hun deel ontvangen. Wanneer een erfgenaam onbekend is, of wanneer er twijfel bestaat over de erfgenaam zoals in het geval van Haas/Postma, kan dit proces vertraging oplopen.

Het Nederlandse erfrecht biedt echter duidelijke richtlijnen voor de vereffening van nalatenschappen. Wanneer een erfgenaam beneficiair aanvaardt, betekent dit dat hij of zij niet met het eigen vermogen aansprakelijk is voor schulden van de nalatenschap, behalve voor zover deze zijn gedekt door de waarde van de nalatenschap . Dit biedt bescherming aan erfgenamen wanneer er sprake is van onbekende schulden of wanneer de identiteit van de erfgenamen nog in twijfel is .

In sommige gevallen kan de kantonrechter een vereffenaar benoemen om toezicht te houden op de verdeling van de nalatenschap. Dit gebeurt met name wanneer er complicaties ontstaan, bijvoorbeeld door onbekende schulden of wanneer erfgenamen hun taken niet kunnen vervullen .

Verloop van Procedures bij Onbekendheid van Afstamming

Bij onzekerheid over de afstamming van een erfgenaam kan de zaak aanhangig worden gemaakt bij de rechtbank, zoals gebeurde in de zaak Haas/Postma. Hierbij speelt DNA-onderzoek vaak een cruciale rol. Indien blijkt dat de afstamming niet kan worden vastgesteld zonder een dergelijk onderzoek, kan de rechter bevelen dat dit onderzoek wordt uitgevoerd. Dit kan echter een langdurig proces zijn, vooral als de betrokken partijen niet willen meewerken aan het DNA-onderzoek.

Een andere mogelijkheid is dat de nalatenschap wordt vereffend zonder dat er duidelijkheid bestaat over de afstamming van een mogelijke erfgenaam. In een dergelijk geval kan de nalatenschap tijdelijk worden verdeeld onder de bekende erfgenamen, waarbij een deel van de nalatenschap in depot blijft totdat duidelijkheid is verkregen over de identiteit van de betwiste erfgenaam .

Conclusie

Het arrest Haas/Postma heeft belangrijke jurisprudentie opgeleverd over de manier waarop de Nederlandse rechtspraak omgaat met onzekerheid over de afstamming van erfgenamen. Wanneer er geen duidelijkheid bestaat over de afstamming, kan DNA-onderzoek een cruciaal middel zijn om de erfelijke rechten vast te stellen. Tegelijkertijd biedt het Nederlandse erfrecht duidelijke richtlijnen voor de vereffening van nalatenschappen, zelfs wanneer de identiteit van erfgenamen onzeker is. Hierdoor wordt gezorgd dat de rechten van alle betrokken partijen, inclusief schuldeisers, zo goed mogelijk worden beschermd totdat er een definitieve beslissing is genomen .

Wilt u meer weten over dit onderwerp, stel een vraag aan advocaten.nl of bel met 0900-advocaten.

Stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap

De stilzwijgende aanvaarding gebeurt indien de erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud gedraagt als een erfgenaam die zuiver heeft aanvaard. Voor erfgenamen kan dit ongewilde gevolgen hebben. Voor stilzwijgende aanvaarding is immers de wil van de erfgenaam niet doorslaggevend. Aanvaarding kan dus `zomaar´ plaatsvinden.

Verwerpen of aanvaarden

Een nalatenschap kan door een erfgenaam worden verworpen of aanvaard. In het laatste geval is dat de zuivere aanvaarding of aanvaarding onder het voorrecht van boedelbeschrijving, de zogenaamde beneficiaire aanvaarding. De keuze aanvaarding of verwerping, die terug werkt tot het overlijden van de erflater is in beginsel onherroepelijk.

De zuivere aanvaarding van een nalatenschap gebeurt soms uitdrukkelijk, door middels van een akte of een verklaring bij de rechtbank, maar kan ook stilzwijgend plaatsvinden.

Stilzwijgende aanvaarding

De stilzwijgende aanvaarding gebeurt indien de erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud gedraagt als een erfgenaam die zuiver heeft aanvaard. Indien de erfgenaam niet al eerder zijn keuze had gemaakt, geldt dit gedrag als een onherroepelijke keuze.

Voor erfgenamen kan dit ongewilde gevolgen hebben. Voor een stilzwijgende aanvaarding is immers de wil van de erfgenaam niet doorslaggevend. Ook is niet doorslaggevend of ook de wederpartij geen enkele twijfel heeft bestaan over de vraag of de erfgenaam ondubbelzinnig en zonder voorbehoud heeft aanvaard. Aanvaarding kan dus `zomaar´ plaatsvinden.

In het arrest van de Hoge Raad van 20 juni 2014 (HR 20 juni 2014, ECLI:NL:HR:2014:1489) wordt geoordeeld dat een nalatenschap ex art. 4:192 lid 1 BW ook stilzwijgende kan zijn aanvaard vanwege verzet tegen verstekvonnis, waarbij erfgenamen zijn veroordeeld tot betaling aan schuldeiser van de nalatenschap.

In het vroeger geldende erfrecht bepaalde de Hoge Raad dat het afhangt van de omstandigheden van het geval of uit gedragingen van een erfgenaam de bedoeling kan worden afgeleid om de erfenis stilzwijgend te aanvaarden.

In het nieuwe erfrecht is uitdrukkelijk bepaald dat een erfgenaam, die tijdens de termijn waarin hij zich over de te maken keuze kan beheershandelingen verricht, geen daden van zuivere aanvaarding verricht. Maar dat is anders indien hij over de goederen van de nalatenschap ‘als heer en meester’ beschikt, of wanneer hij duidelijk aan de schuldeisers van de nalatenschap doet blijken dat hij de schulden van de nalatenschap voor zijn rekening neemt.

Het geschil

Een zorgverzekeraar had een vordering op de nalatenschap in verband met aan erflater gedane onverschuldigde betalingen voor een persoonsgebonden budget. De vordering werd tegen de erfgenamen ingesteld, die geen verweer voerden, dat de vordering bij verstek is toegewezen. In verzet bekrachtigt de rechtbank het vonnis voor het grootste deel ondanks dat de erfgenamen stellen dat zij ter griffie van de rechtbank een verklaring hebben gedeponeerd dat zij de nalatenschap verwerpen.

Ook in hoger beroep blijft het vonnis van de rechtbank grotendeels in stand. Het Hof oordeelt dat het verweer, van de erfgenamen het standpunt impliceert dat de familieleden als erfgenamen van erflater aanspraak kunnen maken op de door zorgverzekeraar onverschuldigd aan de erflater betaalde bedragen en erop is gericht om als erfgenamen te kunnen (blijven) beschikken over deze bedragen, dient te worden opgevat als een daad van stilzwijgende aanvaarding van de nalatenschap. Aan de latere verwerping van die nalatenschap komt derhalve geen betekenis meer toe.

In door de erven ingestelde cassatieberoep wordt de vraag gesteld of het hof mocht oordelen dat aan de verwerping van de nalatenschap geen betekenis meer kon toekomen, omdat de nalatenschap moet worden geacht reeds voordien stilzwijgend te zijn aanvaard. In dit verband had het hof betekenis gehecht aan het gedane verzet en het in die procedure door erfgenamen ingenomen standpunt. De Hoge Raad beantwoordt deze vraag bevestigend.

In zijn arrest van 26 april 1968, NJ 1969/322 nam de Hoge Raad tot uitgangspunt dat het antwoord op de vraag, of uit de gedragingen van een erfgenaam de bedoeling kan worden afgeleid om de erfenis stilzwijgend te aanvaarden, afhangt van de omstandigheden van het geval. De Hoge Raad voegt hieraan voor het nieuwe erfrecht toe:

“Opmerking verdient dat de enkele omstandigheid dat een erfgenaam ten behoeve van de nalatenschap optreedt in een procedure, niet zonder meer meebrengt dat hij zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt. Dat optreden kan immers ook als een daad van beheer worden uitgelegd. Ook in dit verband hangt het van de omstandigheden af, of door dat optreden de erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam heeft gedragen.”

Het hof volgens de Hoge Raad noch een onjuist, noch een onbegrijpelijk oordeel gegeven. Door met name betekenis toe te kennen aan de stellingname van de erfgenamen in de verzetdagvaarding, hun verweer ter comparitie in eerste aanleg. Uit die feiten en omstandigheden kan– zoals het hof ook had geconstateerd – worden afgeleid dat de erfgenamen meenden te kunnen blijven beschikken over de door zorgverzekeraar teruggevorderde bedragen. Overigens refereert De Hoge Raad in dit verband ook aan zijn arrest uit 1968 met het oordeel dat niet pas kan worden geoordeeld dat een erfgenaam de erfenis ondubbelzinnig en zonder voorbehoud heeft aanvaard als daarover bij de wederpartij geen enkele twijfel heeft bestaan.

Wanneer is er een daad van zuivere aanvaarding?

Eenduidige regels zijn er dus niet. De vraag of een bepaalde daad of gedraging een stilzwijgende aanvaarding kan opleveren is een rechtsvraag, maar in de praktijk is dat afhankelijk is van de waardering van de omstandigheden van het geval en daarmee in cassatie slechts op begrijpelijkheid is te toetsen.

Hier enkele voorbeelden van een zuivere aanvaarding:

Uit de voorbeelden hierna blijkt dat een beschikkingshandeling van een erfgenaam ten aanzien van de nalatenschap al spoedig wordt gekwalificeerd als een zuivere aanvaarding van de nalatenschap, waarna aan een latere verwerping van de nalatenschap geen betekenis meer kan toekomen.

Verhuur van de woning van erflater na haar overlijden aan een derde is geen daad van beheer. Door het aangaan van de huurovereenkomst door de erfgenaam is als heer en meester beschikt over goederen van de nalatenschap. Hof Arnhem-Leeuwarden 5 maart 2013, CLI:NL:GHARL:2013:BZ4288.

De toe-eigening van sieraden en bankrekening van de nalatenschap geldt als zuivere aanvaarding van de nalatenschap omdat de erfgename aldus als heer en meester over goederen van de nalatenschap heeft beschikt. Hof Arnhem-Leeuwarden 26 februari 2013, ECLI:NL:GHARL:2013:BZ2833, NJF 2013/174.

Verkoop van de onderneming van erflater door een gevolmachtigde van erfgenamen, geldt niet als zuivere aanvaarding van de nalatenschap, omdat de erfgenaam zelf geen bemoeienis heeft gehad met de verkoop. De verwerping van de nalatenschap door de erfgenaam heeft daarom effect. Rb. ’s-Gravenhage 23 juni 2012, ECLI:NL:RBSGR:2012:BX2012.

Verkoop van het appartement van erflater door erfgenaam wordt aangemerkt als “heer en meester” over de nalatenschap beschikken, zodat sprake is van zuivere aanvaarding van de nalatenschap. Rb. Utrecht 21 april 2010, ECLI:NL:RBUTR:2010:BM1877

Het leeghalen van de woning en het weggeven van inboedelgoederen van erflater gelden als zuivere aanvaarding van de nalatenschap, waarna verwerping van de nalatenschap door erfgenamen niet meer mogelijk is. Rb. Alkmaar 17 februari 2009, ECLI:NL:RBALK:2009:BI1984, Prg. 2009/119.

Of het optreden van een erfgenaam in een gerechtelijke procedure moet worden aangemerkt als een zuivere aanvaarding van de nalatenschap, hangt dus ook af van de omstandigheden, waaronder de procesopstelling van de erfgenaam. Het niet verschijnen na een dagvaarding wordt in beginsel niet als een daad van zuivere aanvaarding van de nalatenschap gezien. Het niet aanwenden van een rechtsmiddel tegen een verstekvonnis kan in beginsel niet als daad van aanvaarding worden aangemerkt. Van zuivere aanvaarding van de nalatenschap is in beginsel geen sprake indien de erfgenaam wel verschijnt, maar zich van ieder verweer onthoudt of zich aan het oordeel van de rechter refereert. Rb. Alkmaar 29 juni 1972, ECLI:NL:RBALK:1972:AC5248, NJ 1973/518 m.nt. DJV.

Uit het instellen van rechtsvorderingen die een erfgenaam toekomen, kan in beginsel een wil tot zuivere aanvaarding worden afgeleid.

Beneficiaire aanvaarding en vereffening van de nalatenschap

Als na enig onderzoek blijkt dat de boedel negatief is (de schulden overtreffen de baten)dan zijn de erfgenamen verplicht dit direct te melden aan de kantonrechter. Blijft die melding achterwege dan kunnen erfgenamen alsnog – ondanks de beneficiaire aanvaarding- door de schuldeisers in hun privé-vermogen worden aangesproken voor de schulden van de erfenis.

De beneficiaire aanvaarding van een nalatenschap brengt rechtsgevolgen en procedurevoorschriften mee die in de wet staan omschreven. Dit is de wettelijke vereffening. De gezamenlijke erfgenamen die beneficiair hebben aanvaard zijn de vereffenaars. Zijn er meerdere erfgenamen die zuiver hebben aanvaard, terwijl één beneficiair heeft aanvaard, dan geld volgens de wet dat de wettelijke vereffeningsprocedure moet worden gevolgd. De wet bepaalt aan welke regels de vereffenaar zich dient te houden.
De belangrijkste verplichtingen van de vereffenaar vallen uiteen in verschillende fasen.

Boedelbeschrijving

Van de boedel van de nalatenschap dient binnen een redelijke termijn een beschrijving te worden gemaakt, waarin de baten en schulden worden opgenomen.

Ter inzage leggen

De boedelbeschrijving die aldus is gemaakt moet ter inzage worden gelegd op het kantoor van de notaris die de boedel namens de erfgenamen afwikkelt, of bij de griffie van de rechtbank. Dit heeft een controlefunctie en op die wijze kunnen alle schuldeisers en andere erfgenamen kennis nemen van de omvang van de boedel.
Voor eenvoudige nalatenschap kan ontheffing worden verleend van de verplichting tot ter inzagelegging van de boedelbeschrijving. Zij moeten die ontheffing vragen aan de kantonrechter.
Als na enig onderzoek blijkt dat de boedel negatief is (de schulden overtreffen de baten)dan zijn de erfgenamen verplicht dit direct te melden aan de kantonrechter. Blijft die melding achterwege dan kunnen erfgenamen alsnog – ondanks de beneficiaire aanvaarding- door de schuldeisers in hun privé-vermogen worden aangesproken voor de schulden van de erfenis.

Oproepen schuldeiser

Net als in een faillissement worden schuldeiseres opgeroepen, al of niet openbaar. Bekende schuldeisers krijgen een brief thuis en de rest wordt via een publicatie in de krant opgeroepen. Die vorderingen worden opgenomen op de lijst van vorderingen. De kantonrechter kan bepalen hoe wordt omgegaan met het oproepen van schuldeisers.

Lijst van vorderingen

Indien de kantonrechter geen ontheffing heeft verleend van de verplichting van de boedelbeschrijving, moet nadat alle schuldeisers zich hebben gemeld, een lijst van alle vorderingen en aanspraken op voorrang ter inzage worden gelegd op het kantoor van de boedelnotaris of bij de griffie van de rechtbank. De erfgenamen, schuldeisers en andere belanghebbenden krijgen aldus inzicht in de omvang van de boedel, maar ook van de aard en de omvang van de diverse schulden en baten. De schulden kunnen dan worden beoordeeld op juistheid en omvang. Sommige schulden worden direct erkend, maar soms worden deze betwist door erfgenamen of andere schuldeisers. De lijst van vorderingen wordt op een door de kantonrechter te bepalen wijze bekend gemaakt aan de belanghebbenden.

Uitkeringen doen aan schuldeisers

Zijn alle schuldeisers bekend, of melden zich binnen de door de kantonrechter gestelde termijn geen nieuwe schuldeisers meer, dan gaan de erfgenamen over tot uitdeling: Er is dan door de boedelbeschrijving en de opgestelde lijst van schuldeisers een beeld verkregen van de omvang van de erfenis en van de aanwezige schulden.

Rekening en verantwoording en uitdelingslijst

De kantonrechter kan bevelen dat de erfgenamen een rekening en verantwoording en een uitdelingslijst op het kantoor van de boedelnotaris of bij de griffie van de rechtbank ter inzage leggen. Ook kan de ter inzage legging worden gepubliceerd in de krant. Elke schuldeiser en erfgenaam kan hier kennis nemen van de omvang van de nalatenschap en welke schulden en de wijze waarop deze worden betaald. Bovendien geldt ook een door de wet gestelde rangregeling.
Sommige schuldeisers hebben voorrang boven andere. Op die wijze is er volledige transparantie voor alle belanghebbenden. Zijn schuldeisers of erfgenamen het niet eens met de voorgestelde uitdelingslijst, dan kunnen zij verzet aantekenen bij de kantonrechter.

De kantonrechter bepaalt dan vervolgens of de uitkering juist is of niet.
Hierna kunnen de gezamenlijke erfgenamen overgaan tot het voldoen van de erkende schuldeisers. Indien er een negatieve boedel is krijgen de schuldeisers die gelijk in rang zijn, net als in een faillissement, een uitkering naar rato van hun vordering.

Verdeling

Indien na betaling van alle schuldeisers nog een positief saldo bestaan, dan kan dit worden verdeeld onder de erfgenamen, naar rato van hun erfdelen.
Blijkt dat er een schuldeiser is overgeslagen dan kan deze meestal verhaal nemen op de erfgenamen, maar alleen op het aandeel dan aan de erfgenamen is uitgedeeld na de vereffening.

De minderjarig en de nalatenschap

Zolang een kind nog geen 18 is, is het minderjarig en heeft het een wettelijke vertegenwoordiger. In beginsel zijn dat de met het gezag belaste ouders, of een van hen.

Een minderjarige kan niet erven. Om te erven moet men immers de nalatenschap aanvaarden. Die aanvaarding is een rechtshandeling maar een minderjarige kan niet zelf handelen (is handelingsonbekwaam) en dus ook geen erfenis aanvaarden. De wet bepaalt dat de wettelijk vertegenwoordiger van de minderjarige verplicht beneficiair moet aanvaarden. Een zuivere aanvaarding door een wettelijk vertegenwoordiger is dus niet mogelijk.

De achterliggende reden is die van de bescherming van de minderjarige; zo kan deze nooit aansprakelijk worden voor de mogelijke schulden in een erfenis. In minderjarige wordt immers niet geacht de reikwijdte van een dergelijke beslissing te kunnen overzien. De minderjarige erfgenaam heeft dus niet dezelfde keuzes als een meerderjarige erfgenaam; deze kan niet zuiver aanvaarden.

De wettelijke vertegenwoordigers van de minderjarige

Zolang een kind nog geen 18 is, is het minderjarig en heeft het een wettelijke vertegenwoordiger. In beginsel zijn dat de met het gezag belaste ouders, of een van hen. Hebben de ouders zelf geen gezag of zijn deze overleden dan wordt een voogd benoemd die het gezag heeft. Ook een curator kan wettelijke vertegenwoordiger zijn.

Zuivere aanvaarding

De zuivere aanvaarding van een nalatenschap brengt een onmiddellijke overgang mee van het vermogen van de erflater naar het vermogen van de erfgenamen. De erfgenamen treden dan gezamenlijk als het ware in de rechten en plichten van de erflater. Onder dat vermogen vallen zowel baten als schulden. Zijn er meer schulden dan baten, dan heeft dat onaangename gevolgen voor de erfgenamen; zij zijn aansprakelijk voor de betaling van die schulden, ook indien de baten in de nalatenschap onvoldoende zijn om die schulden te voldoen. De erfenis brengt dus een ernstig risico van verarming mee!

Beneficiaire aanvaarding

De beneficiair aanvaarding van de nalatenschap is een aanvaarding onder een voorbehoud. Dit voorbehoud betekent dat alvorens er enige uitkering of afgifte aan erfgenamen wordt gedaan, eerst wordt onderzocht welke schulden en baten aanwezig waren in het vermogen van de erflater op de dag van het overlijden. Alle bekende schuldeisers worden uitgenodigd om hun vordering kenbaar te maken. Er wordt een beschrijving gemaakt van alle baten. Met de baten kunnen de schulden worden betaald, net zo lang tot er geen baten of schulden meer zijn. Overtreffen de baten de schulden, dan gaat het restant naar de erfgenamen. Overtreffen de schulden de baten dan blijven de resterende schulden bij de schuldeisers; deze kunnen geen verhaal meer nemen voor hun vorderingen.

Door de beneficiaire aanvaarding lopen de erfgenamen dus niet het risico dat schuldeisers van de erflater verhaal kunnen nemen op het vermogen dat zij reeds vóór de vererving hadden.
De schulden worden dan betaald uit de opbrengst van de erfenis. De schulden “vervallen” als de opbrengst van de erfenis niet groot genoeg is.

Minderjarige lopen dus volgens de wet niet een dergelijk risico, ook indien de wettelijk vertegenwoordigers stilzitten.

De gevolgen van de beneficiaire aanvaarding

Bij een beneficiaire aanvaarding moet de nalatenschap vereffend worden volgens de wet. De vereffening is een taak die volgens de wet is toebedeeld aan de gezamenlijk erfgenamen. In dit geval zijn dat dus de wettelijke vertegenwoordigers van de minderjarigen en eventueel overige erfgenamen.

Een nalatenschap aanvaarden (of niet)

Door zuivere aanvaarding erft u alle bezittingen en schulden van de nalatenschap. Dit betekent dat u ook met uw privévermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap.

Als erfgenaam heeft u de keuze om een nalatenschap te aanvaarden of te verwerpen. Als u verwerpt, krijgt u niets. Aanvaarding kan zuiver of beneficiair. Let wel: u kunt maar één keer een keuze maken! Na zuivere aanvaarding kunt u niet meer verwerpen (en omgekeerd)

Zuivere aanvaarding

Door zuivere aanvaarding erft u alle bezittingen en schulden van de nalatenschap. Dit betekent dat u ook met uw privévermogen aansprakelijk wordt voor de schulden van de nalatenschap. Het voordeel van zuivere aanvaarding is dat een positieve nalatenschap erg eenvoudig afgewikkeld kan worden door de erfgenamen. De nalatenschap hoeft namelijk niet te worden vereffend (zie hierna).

Beneficiaire aanvaarding

Beneficiaire aanvaarding betekent dat u de nalatenschap aanvaardt ‘onder het voorrecht van een boedelbeschrijving’. Hier wordt vaak voor gekozen als men vermoedt dat de nalatenschap veel schulden bevat. Door beneficiair te aanvaarden, wordt u niet aansprakelijk met uw privévermogen. Schuldeisers kunnen zich alleen verhalen op de bezittingen van de nalatenschap. De keerzijde is dat de nalatenschap in principe (behoudens enkele uitzonderingen) moet worden vereffend en volgens wettelijke regels moet worden afgewikkeld. Dat is bij zuivere aanvaarding niet het geval.

Stilzwijgend aanvaarden?

Voor beneficiaire aanvaarding of verwerping dient u een verklaring af te leggen bij de griffie van de rechtbank. Voor zuivere aanvaarding geldt dat niet. Maar dat betekent ook dat u door feitelijke handelingen een nalatenschap stilzwijgend zuiver kunt aanvaarden!

Indien u zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt, bepaalt de wet dat u de nalatenschap daardoor zuiver aanvaardt. Daarvan kan al sprake zijn wanneer u de bankpas van uw overleden vader of moeder gebruikt voor het voldoen van bepaalde kosten. Gaat u daarna richting rechtbank (of notaris) om de nalatenschap beneficiair te aanvaarden, dan blijft dat zonder rechtsgevolg. U heeft immers al zuiver aanvaard en zoals gezegd kan die keuze slechts één keer gemaakt worden. Eenmaal zuiver aanvaard kunt u niet alsnog beneficiair aanvaarden of verwerpen.

Een wetswijziging in 2016 biedt overigens extra bescherming aan een erfgenaam die zuiver heeft aanvaard en daarna onverwachts geconfronteerd wordt met onbekende schulden.

Bron: Actuele Artikelen ▲

Criminele erfenis riskant

Erven van een crimineel komt vaker voor dan je denkt. Voor zowel erfgenaam als notaris is het oppassen geblazen. „Voor je het weet word je vervolgd wegens witwassen”.

In het voorjaar van 2011 kwam een Amsterdamse drugscrimineel met geweld om het leven. Naast de handel in verdovende middelen streek hij jarenlang ten onrechte een bijstandsuitkering op. De gemeente probeerde na zijn dood het te veel aan uitbetaalde bijstand – ruim 125.000 euro – te verhalen op zijn erfgenamen. Het haalde niets uit dat de erfgenamen de nalatenschap officieel via de notaris beneficiair aanvaard hadden, wat betekent dat zij niet voor eventuele schulden aansprakelijk kunnen worden gehouden. Want in de rechtzaak die volgde liet de rechter ondermeer meewegen dat de moeder voor die tijd al rondreed op de scooter van haar overleden zoon die zij ook nog op haar naam had laten zetten.

Lees verder “Criminele erfenis riskant”