Het is voor rechtsbijstandverzekeraars tegenwoordig wettelijk verplicht om hun verzekerden vrije advocaatkeuze te bieden als er een procedure gevoerd moet worden (en hiervoor een externe advocaat zal worden aangewezen). U heeft in dat geval, als verzekerde, recht op kosteloze rechtsbijstand van een advocaat van uw keuze. Hierbij hoeft het niet per se te gaan om procedures waarbij u verplicht een advocaat in de arm moet nemen; ook bij zaken voor de kantonrechter of bestuursrechter kunt u zelf uw advocaat kiezen.

Hoewel verzekeraars in hun polisvoorwaarden zelf mogen bepalen op welk moment een procedure gevoerd zal worden, staat het de verzekerde vervolgens vrij om te kiezen wie in die procedure as raadsman optreedt. Dit kan een jurist in loondienst van de verzekeraar zijn, maar zeker ook een externe advocaat. De kosten van deze externe advocaat moeten door de verzekeraar betaald worden en mogen dus niet voor rekening komen van de verzekerde. Tevens mag de verzekeraar geen beperkingen stellen aan het uurtarief dat een externe advocaat hanteert. De verzekeraar mag enkel een totaal kostenmaximum per zaak hanteren.

Als verzekeraar en verzekerde het niet eens zijn over het moment waarop de procedure gevoerd moet worden; kan laatstgenoemde een beroep doen op de geschillenregeling. Middels deze wettelijk vastgelegde regeling is het mogelijk om een bindend advies bij een externe advocaat (naar vrije keuze)  te verzoeken. Als deze advocaat het standpunt van de verzekerde volgt, mag hij diens zaak tevens in behandeling nemen.

Het recht op vrije advocaatkeuze is naar aanleiding van een Europese richtlijn vastgelegd in de Wet op het financieel toezicht. Veel verzekeraars hebben door de ontwikkeling hun polisvoorwaarden aangescherpt op het punt van de geschillenregeling. Hiermee beperken ze soms het recht op vrije advocaatkeuze of het aantal keer dat een beroep op de geschillenregeling wordt ingewilligd. Deze beperkingen kunnen onrechtmatig zijn als ze het ondoenlijk of onmogelijk voor u maken om een advocaat naar eigen keuze te kiezen.

Als u een geschil wil voorleggen aan advocaten.nl en hebt u een rechtsbijstandverzekering, zend dan meteen het polisblad en de polisvoorwaarden van uw verzekering mee met uw verzoek. Advocaten.nl kan u aangeven of u een eigen advocaatkeuze hebt of dat u gebonden bent aan de advocaat aangewezen door de verzekeraar.